Mỏ sắt Lũng Rầy cùng khu vực chế biến, lưu trữ chất thải của Công ty TNHH Đức Sơn (xã Thuận Hòa, Vị Xuyên, Hà Giang) nằm trên địa hình đồi núi dốc, đầu nguồn suối, nguy cơ sạt lở, tác động xấu tới môi trường. Ảnh: Việt Bắc.
Núi chất thải quặng lộ thiên
Hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản tại tỉnh Hà Giang những năm qua đã có nhiều đóng góp tích cực vào thu ngân sách, tạo công ăn việc làm cho lao động địa phương. Tuy vậy, hệ lụy để lại cũng rất đáng báo động.
Cuối tháng 5.2025, ghi nhận của PV tại khu vực hồ chứa chất thải mỏ quặng sắt Lũng Rầy tại xã Thuận Hòa, huyện Vị Xuyên của Công ty TNHH Đức Sơn (Công ty Đức Sơn), sau nhiều năm tích tụ, bãi thải hình thành những quả núi bùn cao hàng chục mét.
Anh Giàng Thái Hồng (thôn Lũng Pù, xã Thuận Hòa) cho biết, các bể chứa bùn thải của Công ty Đức Sơn đã hình thành gần 5 năm nay và đang ngày một đầy thêm.
"Người dân rất lo về nguy cơ sạt lở bùn đất từ khu vực chứa bùn thải, khu vực mỏ khai thác xuống suối và đất canh tác. Đặc biệt mùa mưa lũ, nước ào ào từ núi đổ xuống, bể bùn thải không chịu được mà vỡ thì nguy to", anh Hồng lo lắng.
Điều đáng lo ngại, bể chứa hàng nghìn m3 bùn kèm nước thải tích tụ sau nhiều năm hoạt động tuyển rửa quặng của Công ty Đức Sơn được đặt ngay trên đầu nguồn dòng suối chảy qua nhiều thôn bản của xã Thuận Hòa và đổ ra sông Miện.
"Bây giờ thì dân không dùng nước suối để ăn uống nhưng vẫn phục vụ sản xuất nông nghiệp, gia súc chăn thả vẫn uống nước tự niên nên nguồn nước bị nhiễm quặng cũng lo", một người dân địa phương cho hay.
Theo tìm hiểu, mỏ quặng sắt Lũng Rầy được Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cấp cho Công ty Đức Sơn theo giấy phép số 1837 ngày 18.7.2019 với diện tích 30,16 ha. Thời gian khai thác 14 năm, trữ lượng 812.648 tấn bằng phương pháp lộ thiên và hầm lò.
Còn theo Quyết định phê duyệt đánh giá tác động môi trường số 2001 ngày 12.10.2015 của UBND tỉnh Hà Giang cấp cho Công ty Đức Sơn, tổng diện tích sử dụng đất của dự án lên tới 83,21 ha. Trong đó khu vực khai thác hơn 58ha, mặt bằng sân công nghiệp gần 34 ha.
Các bể chứa nước, bùn thải quặng sắt của Công ty Đức Sơn với dung tích hàng chục nghìn m3 nằm lộ thiên trên đầu nguồn suối. Ảnh: Việt Bắc
Quặng sau khi được khai thác được đưa về nhà máy ngay dưới chân mỏ để tiến hành tuyển rửa. Bùn, nước thải sau quá trình tuyển rửa theo đường ống xuyên qua đường tỉnh lộ sang bên bãi thải. Nước được dẫn sang hồ chứa để sử dụng tuần hoàn, bùn lắng đọng tích tụ lại.
Theo quan sát, dưới áp lực từ trên cao chảy xuống, đường ống dẫn nước thải từ nhà máy bị bục, vỡ khiến nước kèm bùn thải quặng đỏ quạch tràn ra đường, rãnh thoát nước rồi chảy vào dòng suối khiến người dân lo lắng ô nhiễm môi trường. Trong khi các bể chứa không được bọc lót bằng vải bạt kỹ thuật theo quy định.
Trao đổi với PV, bà Thào Thị Vàng - Phó Chủ tịch HĐND xã Thuận Hòa cho biết, hiện tại có khoảng 50 hộ dân trong vùng ảnh hưởng bởi hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản của Công ty Đức Sơn. Qua các cuộc tiếp xúc cử tri, chính quyền địa phương có ghi nhận những phản ánh, lo lắng của người dân về môi trường.
"Thời gian đầu, người dân cũng bức xúc vì công ty họ xả thải trộm ban đêm, người dân lo lắng việc chăn thả gia súc bị ảnh hưởng. Cử tri phản ánh nhưng chức năng, thẩm quyền của xã có hạn nên cũng chỉ ghi nhận rồi báo cáo tới cấp trên.
Sau khi công ty mua đất của dân làm các bể lắng, đổ thải thì tình trạng có cải thiện nhưng người dân vẫn lo, đặc biệt những thời điểm mưa lũ", bà Vàng cho hay.
Những nghi ngại chưa được làm rõ?
Những lo ngại của người dân về môi trường trong hoạt động khai thác và chế biến khoáng sản của Công ty Đức Sơn là có cơ sở khi ngày 18.5.2022, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Giang đã yêu cầu thành lập đoàn liên ngành kiểm tra đột xuất đối với đơn vị này.
Mỏ sắt Lũng Rầy cùng khu vực chế biến, bãi thải có thể nhìn thấy từ xa. Ảnh: Việt Bắc
Mỏ quặng sắt Lũng Rầy và khu vực chế biến rộng hàng chục ha, treo leo trên đỉnh núi. Ảnh: Lam Thanh
Kết quả cho thấy, Công ty Đức Sơn đã có hành vi vi phạm hành chính khi xả nước thải ra môi trường có thông số mangan vượt 6,39 lần giới hạn tối đa cho phép và bị xử phạt số tiền 150 triệu đồng. Đồng thời yêu cầu đơn vị này rà soát, cải tạo công trình xử lý nước thải.
Thông tin tới PV về hoạt động và độ an toàn của hồ thải, ông Bùi Mạnh Thắng - Giám đốc Công ty TNHH Đức Sơn cho biết, bể chứa của công ty có hơn 10.000 tấn chất thải với 3 ô chính, 2 ô phụ chứa chất thải nguy hiểm.
"Hệ thống bể lắng, bãi thải do đơn vị tự thiết kế, thi công và chịu trách nhiệm, dưới chân bãi có công trình kè rọ đá bảo vệ an toàn", ông Thắng cho hay.
Tuy nhiên, khi được hỏi hệ thống bể lắng bãi thải đã được cơ quan chức năng nào thẩm định, phê duyệt thì ông Thắng lại trả lời: "Tôi không rõ, trình tự thế nào tôi không biết".
Nước, bùn thải quặng trong quá trình dẫn từ khu vực tuyển rửa tới bãi thải tràn ra môi trường. Ảnh: Lam Thanh
Tại cuộc làm việc, ông Thắng không cung cấp được các tài liệu liên quan đến thông số kỹ thuật, hồ sơ phê duyệt thiết kế và khả năng chống chịu của bãi thải, các bể lắng chất thải tích tụ sau quá trình tuyển rửa.
Giám đốc Công ty Đức Sơn cũng thừa nhận, toàn bộ khu vực bể lắng chứa bùn, nước thải hiện tại là đất của các hộ dân xã Thuận Hòa được đơn vị thỏa thuận, mua lại và chuyển đổi thành bãi thải.
Để làm rõ các vấn đề này, PV đã đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Hà Giang làm rõ. Tuy nhiên, nội dung trả lời của đơn vị này lại theo kiểu trả lời cho có: "Việc thẩm định, phê duyệt, xây dựng công trình hồ chứa bùn, nước thải sau quá trình tuyển quặng sắt tại xã Thuận Hòa thực hiện theo quy định của pháp luật xây dựng.
Việc sử dụng đất để xây dựng công trình hồ chứa bùn, nước thải sau quá trình tuyển quặng sắt tại xã Thuận Hòa thực hiện theo quy định của pháp luật về đất đai".
